U bent nu hier: Home » Artikelen » Motiverende gespreksvoering » Teachable Moments in de fysiotherapie

Teachable Moments in de fysiotherapie

Geplaatst op door

Kansen om leefstijl bespreekbaar te maken

Als fysiotherapeut ben je vaak één van de eerste zorgverleners waar een patiënt met lichamelijke klachten zich meldt. Rugpijn, schouderklachten of artrose aan de heup of knie vormen niet alleen een reden tot zorg, maar bieden ook unieke aanknopingspunten om breder te kijken. Het zijn momenten waarop de patiënt open kan staan voor reflectie en verandering: teachable moments. In dit blog lees je wat teachable moments zijn, hoe je ze herkent in het fysiotherapeutisch gesprek, en hoe je ze kunt benutten om leefstijl bespreekbaar te maken.

Wat zijn teachable moments?

De term teachable moment komt oorspronkelijk uit het onderwijs, maar wordt in de gezondheidszorg gebruikt voor die momenten waarop mensen ontvankelijk zijn voor gedragsverandering. Volgens McBride et al. (2009) ontstaat een teachable moment wanneer drie factoren samenkomen:

  1. Er is sprake van een gezondheidsrisico.
  2. De patiënt ervaart emotionele of cognitieve betrokkenheid.
  3. Er is een natuurlijke aanleiding voor gedragsverandering.

In de geneeskunde spreek men bijvoorbeeld van een teachable moment wanneer een patiënt slecht nieuws krijgt. Juist dan staat hij, misschien verrassend genoeg, open om dingen echt anders te gaan doen in zijn leven.

In de fysiotherapie zien we teachable moments ondermeer bij het eerste contact over een klacht die fors interfereert met het dagelijks functioneren. Denk aan iemand die zijn werk tijdelijk niet kan doen door telkens terugkerende rugpijn, of aan een patiënt met artroseklachten die de trap niet meer durft te nemen.

In deze situaties zijn patiënten vaak bezorgd en onzeker, maar ook juist gemotiveerd om ‘iets’ te doen. Precies dan kun je als fysiotherapeut het gesprek verbreden en leefstijlfactoren als bewegen, voeding, slaap en/of stress bespreekbaar maken.

Een praktijkvoorbeeld: lagerugpijn

Stel een patiënt komt binnen met aspecifieke lagerugpijn. Tijdens het gesprek blijkt dat hij een zittend beroep heeft, weinig beweegt en zich regelmatig gestrest voelt. Hij uit zijn zorgen over de terugkerende pijn en vraagt wat er aan te doen is. Dit is een teachable moment.

De klacht biedt een natuurlijke aanleiding: de patiënt is bezorgd en vraagt om advies. Je kunt dit moment benutten door in gesprek te gaan over factoren die mogelijk oorzakelijk zijn, mogelijk invloed hebben op de klacht én op zijn algehele gezondheid. Dan zou je bijvoorbeeld het volgende kunnen zeggen:

“Je geeft aan dat je werk veel stress oplevert en dat je weinig beweegt. Mag ik daar iets over vragen? Soms hangen zulke dingen samen met het ervaren van rugpijn. Ben je daarvan op de hoogte?”

Zo’n opening sluit aan bij motiverende gespreksvoering: je nodigt de patiënt uit om zelf na te denken over mogelijke samenhang en over wat hij belangrijk vindt. Meer hierover lees je in dit artikel over motiverende gespreksvoering.

Herken teachable moments bij artrose

Ook bij chronische aandoeningen zoals knie- of heupartrose doen teachable moments zich regelmatig voor. Patiënten krijgen te horen dat afvallen, krachttraining en voldoende beweging het beloop gunstig kunnen beïnvloeden. Maar de manier waarop deze boodschap gebracht wordt, maakt het verschil.

Wanneer een patiënt klaagt over toenemende stijfheid of moeite met traplopen, kun je het gesprek aangrijpen om het te hebben over dagelijkse gewoontes:

“Je geeft aan dat de ochtend stijfheid erger wordt. Veel mensen merken dat regelmaat in bewegen juist helpt. Zou je het goed vinden om daar samen eens naar te kijken?”

Door aan te sluiten bij de ervaring van de patiënt ontstaat ruimte voor shared decision-making en het samen verkennen van kleine, haalbare veranderingen.

In onze cursus over het leefstijlgesprek leer je veel meer over hoe je dit soort gesprekken kunt voeren. Ook in de cursussen cognitive functional therapie en aanhoudende schouderpijn komt dit terug.

Timing, toon en tact

Niet elk moment is geschikt om het over leefstijl te hebben. Als iemand vooral gerustgesteld wil worden, is het misschien niet verstandig om direct te beginnen over overgewicht of slaaptekort. Teachable moments vragen dus om klinische gevoeligheid.

De podcast van de Leefstijlcoalitie benadrukt het belang van timing en verbinding (Leefstijlcoalitie, 2024). Eerst erken je de klacht en toon je begrip. Vervolgens kun je op een natuurlijke manier het gesprek verbreden. De juiste toon – uitnodigend, nieuwsgierig en zonder oordeel – is daarbij essentieel.

Zoals besproken in de Nederlands Tijdschrift voor Leefstijlgeneeskunde, kunnen teachable moments zelfs bijdragen aan duurzame gedragsverandering, mits ze zorgvuldig worden benut.

De rol van leefstijlcoaching

Soms is het zinvol om een patiënt door te verwijzen naar een leefstijlcoach of een GLI-traject. In dat geval is het teachable moment niet alleen een kans voor bewustwording, maar ook een brug naar verdere begeleiding.

Op de pagina over leefstijlcoaching lees je hoe je als fysiotherapeut kunt samenwerken met leefstijlprofessionals en welke rol je zelf, al of niet als leefstijlcoach, zou kunnen hebben.

Tot slot

Teachable moments zijn geen ‘trucjes’, maar uitnodigingen tot betekenisvol contact. Ze ontstaan wanneer je als fysiotherapeut goed luistert, open vragen stelt en durft te vertragen. Of het nu gaat om rugpijn, artrose of schouderklachten – in bijna elk consult schuilt wel een kans. Het is aan jou om die te herkennen en er op een respectvolle manier gebruik van te maken.

Bronnen

Reacties zijn gesloten.