Iedere fysiotherapeut doet het de hele dag: praten met zijn patiënten. Vragen stellen, luisteren, dingen uitleggen, coachen, motiveren, samen beslissen. Vrijwel iedere fysiotherapeut vindt communicatieve vaardigheden dan ook belangrijk. Desalniettemin is er nogal wat wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat we het toch niet zo heel goed doen. Shared decision making bijvoorbeeld, wordt door velen wel als belangrijk gezien maar niet echt, of slechts deels, uitgevoerd. Of het gebruik van richtlijnen; vaak staan onze opvattingen ons in de weg om de richtlijn te volgen, vooral voor wat betreft de psychosociale aspecten ervan. Alhoewel wij als fysiotherapeuten het biopsychosociaal model onderschrijven is onze communicatie (over pijn bijvoorbeeld) nog te vaak en te veel bio en te weinig psycho-sociaal.
Daarom onderstaand 10 redenen waarom je als fysiotherapeut over excellente communicatieve vaardigheden zou moeten beschikken.
1 – Je behandeling wordt effectiever
Iedere vorm van behandeling bestaat voor een deel uit het zogenaamde placebo effect. Inmiddels is ook bekend dat het placebo effect deels afhangt van het vertrouwen dat de patiënt in zijn hulpverlener stelt. Dat werkt eigenlijk heel eenvoudig: als jouw patiënt je vertrouwt (een positief beeld heeft van jou als professional) dan heeft hij ook eerder vertrouwen in de behandeling (oefening, mobilisatie) die jij geeft. Ofwel, het placebo effect is erg afhankelijk van de relatie die jij met de patiënt hebt. Studies hebben zelfs aangetoond dat wondgenezing deels afhangt van de relatie die patiënten hebben met hun zorgprofessional.
2 – Je patiënten nemen je advies eerder van je aan
Wij fysiotherapeuten geven allerlei adviezen aan patiënten. We vertellen ze vaak wat er mankeert, wat eraan te doen is en hoe zij zelf zouden kunnen bijdragen aan het herstel. Dat is natuurlijk allemaal mooi, mits de patiënt van je aanneemt dat het zo is! En juist dat wordt vooral bepaald door jouw communicatie met de patiënt. Als de patiënt je, door jouw vertrouwenwekkende communicatie vertrouwt, zal hij geneigd zijn je advies ook eerder serieus te nemen.
3 – Je patiënten oefenen vaker (compliance)
Therapietrouw is een ‘pijnlijk’ punt voor alle zorg professionals. Volgens dit rapport is de gemiddelde therapietrouw in de zorg ongeveer 50%. En wij fysiotherapeuten doen het helaas niet beter, mogelijk zelfs slechter…. Waardoor verbetert dit percentage? Inderdaad, door de juiste vragen te stellen, en de patiënt op de juiste wijze te ondersteunen in zijn therapietrouw. En dat bereik is meestal niet door de patiënt te overtuigen van het nut of de noodzaak van je advies of oefening. Maar wel door bijvoorbeeld motivational interviewing en shared decision making.
4 – Je patiënt leert meer en beter
Vaak willen wij patiënten iets leren. Hoe zij anders zouden moeten bewegen, welke houding goed voor hen zou kunnen zijn en welke niet, op welke dingen zij zouden moeten letten bij het bewegen, hoe zij een oefening moeten uitvoeren, etc. Soms is het goed om de patiënt hier zelf achter te laten komen. Je coacht hem in allerlei aspecten van het bewegen. Goede coachingsvaardigheden steunen bij uitstek op communicatieve vaardigheden.
5 – Jouw analyse/diagnose wordt beter
Patiënten leggen ons hun gezondheidsproblemen voor en vragen ons, vaak impliciet, dit probleem te analyseren en een oplossing voor te stellen. Zo op het eerste gezicht lijkt dit vooral een bezigheid van de therapeut die de patiënt ondergaat. Dit kan effectiever, mits je over goede communicatieve vaardigheden beschikt. Door namelijk de patiënt te betrekken in dit proces gaat de patiënt veel meer meedenken, brengt hij zijn eigen analyses in en daarmee ook zijn eigen percepties. In de fysiotherapie bestaat een gezondheidsprobleem vaak uit een veelheid van factoren. Te veel om allemaal stuk voor stuk aan de patiënt te gaan vragen. Door echter tijdens je anamnesegesprek de patiënt dingen uit te leggen kan hij veel meer participeren en meedenken. Gevolg: 1 + 1 = 3
6 – Je bent beter in staat tot shared decision making
Na je anamnese en onderzoek komt dan natuurlijk het moment dat je, samen met de patiënt, een plan gaat maken om het probleem op te lossen. Shared decision making drijft op goede communicatie skills, leidt tot betere oplossingen met een groter commitment van de patiënt.
7 – Je patiënt is meer gemotiveerd
Motivatie is belangrijk. Als de patiënt gemotiveerd is om te oefenen en adviezen op te volgen dan wordt het effect van de behandeling groter en duurzamer. Ook is het vaak belangrijk met de patiënt stil te staan bij zijn leefstijl, omdat veel muskuloskeletale problemen een passieve leefstijl als oorzaak hebben. Motivational interviewing is hierbij effectief. Geen gemakkelijke methode maar wel een prachtige benadering die je helpt je patiënt te begeleiden vanuit zijn eigen motieven.
8 – Je patiënt raakt meer intrinsiek overtuigt als je op de juiste manier pijn-educatie en voorlichting geeft
Het zal je maar gebeuren: je hebt pijn in je nek en je denkt dat er iets niet goed zit in je lijf. Dan gaat je fysiotherapeut je vervolgens vertellen dat het niet zozeer in je lijf zit maar dat je pijnsysteem overgevoelig is, als een alarmsysteem dat te scherp staat afgesteld. Dat is nog eens een mindshift om te maken! Om je patiënt te helpen zijn eigen concepten en opvattingen daadwerkelijk te veranderen is veel nodig en met name communicatieve vaardigheden. Wat een uitdaging!
9 – Je eerste reflexmatige reactie is niet altijd de juiste
Communiceren is vaak tot 10 tellen. Je eerste neiging is namelijk niet altijd de juiste. Bijvoorbeeld als een patiënt je een wel erg vreemde verklaring geeft voor zijn eigen klachten. Je eerste reflex, door sommigen de reparatiereflex genoemd, zou zo maar kunnen zijn dat je de patiënt vertelt dat hij het absoluut niet bij het rechte eind heeft: ‘Ik snap het, maar dat werkt toch anders in ons lichaam….’ Misschien is het beter om in zo’n geval eerst werkelijk naar de patiënt te luisteren en je best te doen zijn ideeën te begrijpen. En dit dan ook vervolgens aan de patiënt te laten merken door kort samen te vatten wat hij allemaal heeft gezegd en daarbij het woordje ‘maar’ niet te gebruiken. Mogelijk zou je daarna kunnen vragen: ik heb er een andere visie over, mag ik die eens met je delen?
10 – Je wilt methodisch handelen (ook in je communicatie)
Doelgericht, effectief en reflectief handelen: een serieuze professional streeft hiernaar. Ook voor wat betreft zijn communicatie met de patiënt. Toch?